TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE AZERBAYCAN
CUMHURİYETİ ARASINDA TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMASI ÇERÇEVESİNDEKİ TİCARETTE EŞYANIN
TERCİHLİ MENŞEİNİN TESPİTİ
HAKKINDA
YÖNETMELİK
Ticaret
Bakanlığından:19.03.2021 tarih ve 31428 sayılı R.G.
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; 18/1/2021
tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile onaylanan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile
Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Tercihli Ticaret Anlaşmasının ekinde
yer alan Tercihli Menşe Kuralları ve İdari İşbirliği Yöntemlerine İlişkin
Ek-II’nin uygulanmasına dair usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Türkiye Cumhuriyeti ile
Azerbaycan Cumhuriyeti arasında imzalanan Tercihli Ticaret Anlaşmasının ekinde
yer alan Tercihli Menşe Kuralları ve İdari İşbirliği Yöntemlerine İlişkin
Ek-II’nin uygulanmasına dair usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 10/7/2018 tarihli ve
30474 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı
Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 448 inci maddesi ile bu Yönetmeliğin 1
inci maddesinde belirtilen Ek-II’ye dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan;
a) Anlaşma: Türkiye Cumhuriyeti ile
Azerbaycan Cumhuriyeti arasında imzalanan ve 2 nci maddede belirtilen Tercihli
Ticaret Anlaşmasını,
b) Armonize Sistem: 10/11/1988 tarihli ve
3501 sayılı Kanunla katılmamız uygun bulunan Uyumu Sağlanmış (Armonize) Mal
Tanımı ve Kodlama Sistemi Hakkında Uluslararası Sözleşmede belirtilen şekilde
ve Sözleşmenin ekinde yer alan pozisyonları, alt pozisyonları ve bunlara ait
sayısal kodları, Bölüm, Fasıl ve Alt Pozisyon Notlarını ve Armonize Sistemin
yorumu ile ilgili Genel Kuralları kapsayan Nomanklatürü,
c) Bakanlık: Ticaret Bakanlığını,
ç) Elektronik sistem: Menşe ispat
belgelerinin düzenlenmesine yönelik başvurunun yapılması, belgelerin
düzenlenmesi, kontrol edilmesi, onaylanması ve vize işlemlerinin
gerçekleştirilmesini sağlamak üzere Bakanlık ya da Bakanlıkça uygun görülen
kişi ve kuruluşlarca elektronik ortamda verilen hizmet ve bu hizmete dair
altyapıyı,
d) Eşya: Hem girdileri hem de ürünleri,
e) Fabrika çıkış fiyatı: Ürün için bir
Taraf Ülkedeki nihai işçilik veya işlemin gerçekleştirilmesini üstlenen
imalatçıya fabrika çıkışı itibariyle ödenen, kullanılan bütün madde
fiyatlarının dâhil edilmiş olduğu elde edilmiş ürünün ihracında geri ödenen
veya ödenecek yurtiçi vergilerin tenziliyle bulunan fiyatı,
f) Fasıllar, pozisyonlar ve alt
pozisyonlar: Armonize Sistemi oluşturan Nomanklatürde kullanılan fasılları (iki
haneli kodlar), pozisyonları (dört haneli kodlar) ve alt pozisyonları (altı
haneli kodlar),
g) Girdi: Ürün imalatında kullanılan
herhangi bir madde, hammadde, parça veya aksam ve benzerlerini,
ğ) Girdilerin kıymeti: Kullanılan menşeli
olmayan girdilerin ithalatı esnasındaki gümrük kıymetini veya bunun bilinmemesi
veya tespit edilememesi halinde Taraflardan birinde girdiler için ödenen
tespiti mümkün ilk fiyatı,
h) Gümrük idareleri: Türkiye’de Ticaret
Bakanlığını ve Azerbaycan’da Devlet Gümrük Komitesini,
ı) Gümrük kıymeti: İthalat ülkesine ihraç
amaçlı satışlarda diğer tahsil edilebilir vergiler ve ödenen miktarlar da dâhil
olmak üzere eşya için gerçekte ödenen veya ödenebilir ücret olan ithal
eşyasının satış bedelini; eşyanın satış bedeline göre belirlenemediği hallerde;
1) Aynı eşyanın satış bedelini,
2) Benzer eşyanın satış bedelini,
3) İndirgenmiş kıymet yöntemini,
4) Hesaplanmış kıymet yöntemini,
5) Geri dönüş yöntemi kullanılarak
belirlenen bedeli,
i) Gümrük ve Menşe Konuları Alt Komitesi:
Anlaşmanın 19 uncu maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca kurulan Ortak Komitenin
altında yer alan alt komite,
j) İhracatçı: Taraf Ülkelerden birinde
ikamet edip eşyayı diğer Taraf Ülkeye ihraç eden, eşyanın menşe ülkesini
ispatlayabilen ve bunu sorumluluğunu üstlenen kişiyi,
k) İkamet eden: Taraf Ülkedeki ulusal
mevzuat uyarınca ikametgâh, daimi temsilciliği, yönetimi, kayıt ya da yerleşim
yeri veya diğer benzer özelliklerine göre vergiye tabii olan gerçek veya tüzel
kişileri, iştirakleri veya kuruluşları,
l) İmalat: Montaj veya özel işlemler de
dâhil olmak üzere sanayi ve tarım ürünleri üzerinde her türlü yeterli işçilik
veya işlemi,
m) İthalatçı: Taraf Ülkelerden birinde
ikamet edip diğer Taraf Ülkeden eşyayı satın alan kişiyi,
n) Menşeli girdilerin kıymeti: (ı)
bendinde tanımlandığı şekilde, gerekli değişiklikler yapılarak uygulanan bu tür
girdilerin kıymetini,
o) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”: Eşyanın
tercihli menşeini ispat etmek üzere düzenlenen ve bir örneği EK-1’de yer alan
belgeyi,
ö) Katma değer: Fabrika çıkış fiyatından,
eşyaya dâhil edilen diğer Taraf Ülke menşeli her bir girdinin gümrük kıymetinin
ya da bu kıymetin bilinmemesi veya tespit edilememesi halinde bir Taraf Ülkede
girdiler için ödendiği doğrulanabilir ilk fiyatın çıkarılması ile bulunan
değeri,
p) Sevkiyat: Bir ihracatçıdan bir alıcıya
aynı anda gönderilen, ya da ihracatçıdan alıcıya sevkinde tek bir sevk evrakı
kapsamında yer alan veya böyle bir evrakın olmaması halinde tek bir fatura
kapsamına giren ürünleri,
r) Sınıflandırılma: Ürün veya girdilerin
belirli bir fasıl, pozisyon ve alt pozisyon altında sınıflandırılmasını,
s) Taraflar veya Taraf Ülkeler:
Karasularını da içerecek şekilde Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan
Cumhuriyetini,
ş) Ürün: Bilahare başka bir imalat
işleminde girdi olarak kullanılması söz konusu olsa bile imal edilmiş ürünü,
t) Yetkili idare: Taraf Ülkenin ulusal
mevzuatı uyarınca “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ni düzenlemeye yetkili idareyi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Menşeli Ürün Kavramının Tanımı ve
Koşulları
Menşeli ürünler
MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında,
aşağıda belirtilen ürünler Taraf Ülkelerden biri menşeli kabul edilirler:
a) 7 nci maddede belirtildiği şekilde,
tamamen ihracatçı Taraf Ülkede üretilen veya elde edilen ürünler.
b) 8 inci maddede belirtildiği şekilde,
ilgili Taraf Ülkede yeterli işçilik veya işlemden geçirilmiş olmaları kaydıyla
söz konusu Tarafta tamamen elde edilmemiş girdiler ihtiva ederek o Tarafta elde
edilen ürünler.
İkili menşe kümülasyonu
MADDE 6 – (1) 7 nci madde hükümleri saklı kalmak
üzere, bir Taraf Ülke menşeli girdiler, diğer Taraf Ülkede bir ürüne dâhil
edildiklerinde, o Taraf Ülke menşeli kabul edilirler. Girdi olarak kullanılacak
ürünler 9 uncu maddede atıfta bulunulan işlemlerin ötesine geçen işçilik veya
işlemlere tabi tutulmuş olmaları kaydıyla bu girdilerin yeterli işçilik veya
işleme tabii tutulmaları gerekmez.
(2) Bir Taraf Ülkede gerçekleştirilen
işçilik veya işlem 9 uncu maddede belirtilen işlemlerin ötesine geçmez ise o
Taraf Ülkede eklenen katma değerin imalatta kullanılan diğer Taraf Ülke menşeli
girdilerin kıymetini geçmesi kaydıyla elde edilen ürün o Taraf Ülke menşeli
olarak kabul edilir.
Tamamen üretilmiş veya elde edilmiş
ürünler
MADDE 7 – (1) Aşağıdaki ürünler tamamen Taraf
Ülkelerden birinde üretilmiş veya elde edilmiş kabul edilirler:
a) Taraf Ülkelerin kendi topraklarından,
sularından veya deniz yatağından çıkartılan işlenmemiş ürünler veya madencilik
ürünleri.
b) Ormancılık ürünleri dâhil Taraf Ülkede
hasat edilen, toplanan veya harmanlanan bitkisel ürünler.
c) Taraf Ülkede doğmuş ve yetiştirilmiş
canlı hayvanlar.
ç) Taraf Ülkede yetiştirilmiş canlı
hayvanlardan elde edilen ürünler.
d) Taraf Ülkede doğmuş ve/veya
yetiştirilmiş hayvanlardan elde edilen ürünler.
e) Taraf Ülkede avcılık, balıkçılık veya
su ürünleri yetiştiriciliği faaliyetlerinden elde edilen ürünler.
f) Taraf Ülkenin karasuları dışındaki
denizlerden kendi gemileri ile elde edilen balıkçılık ürünleri ve diğer deniz
ürünleri.
g) Münhasıran (e) ve (f) bentlerinde
belirtilen ürünlerden kendi fabrika gemilerinin bordalarında işlenen ve/veya
üretilen ürünler.
ğ) Yalnızca hammaddelerin geri
kazanılmasına müsait o ülkede toplanan kullanılmış girdiler.
h) O ülkede yapılan imalat işlemleri
sonucu ortaya çıkan atık ve hurdalar.
ı) Münhasıran (a) ila (h) bentlerinde
tanımlanan ürünlerden üretilen eşya.
(2) Birinci fıkranın (f) ve (g)
bentlerinde belirtilen kendi gemileri veya kendi fabrika gemileri terimi sadece
aşağıda belirtilen gemi ve fabrika gemileri için uygulanır:
a) Bir Taraf Ülkede kayıtlı veya tescilli
olanlar.
b) Bir Taraf Ülkenin bayrağı altında
seyredenler.
c) En az yüzde 60’ı bir Taraf Ülke
vatandaşlarına ait olanlar veya yönetim merkezi bir Taraf Ülkede bulunan, müdür
veya müdürleri, yönetim kurulu veya denetleme kurulu başkanı ve bu kurullar
üyelerinin çoğunluğunun bir Taraf Ülke vatandaşı olan ve ilave olarak, ortaklık
veya limited şirket durumunda, sermayesinin en az yarısı Taraf Ülkelere veya
Taraf Ülkelerin kamu kuruluşları ya da vatandaşlarına ait olanlar.
Yeterli işçilik veya işlem görmüş ürünler
MADDE 8 – (1) Bir Taraf Ülkede elde edilen ürünler,
imalatlarında kullanılan menşeli olmayan girdilerin kıymetinin, ürünün fabrika
çıkış fiyatının yüzde 45’ini aşmaması kaydıyla 5 inci madde hükümleri
kapsamında, yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir.
(2) Birinci fıkra, 9 uncu madde
hükümlerine tabi olarak uygulanır.
Yetersiz işçilik veya işlemler
MADDE 9 – (1) Aşağıdaki işçilik veya işlemlerin her
biri ya da bunların iki veya daha fazlasının bileşimi tek başına imalatın nihai
sürecini oluşturmaz:
a) Paketleme.
b) Basit karıştırma.
c) Basit şişeleme, tenekeye veya beherlere
koyma, torbalama, sandıklama, kutulama, karton veya tahta üzerine yerleştirme
ve tüm diğer basit paketleme işlemleri.
ç) Etiketleme, ürün veya paketler üzerine
marka, etiket, logo ve diğer benzeri ayırt edici işaretleri yapıştırma veya
basma işlemleri parçalara ayırma.
d) Parçalara bölme.
e) Ayırma veya kalibrasyon.
f) İşaretleme.
g) Setler oluşturma.
ğ) Özel tasarım makineler veya alet veya
teçhizat kullanımı ve konuyla ilgili eğitim gerektirmeyen faaliyetleri
kapsayacak şekilde basit montaj.
h) Nakliyat ve depolama süresince
ürünlerin iyi şartlarda muhafazasını sağlamaya yönelik koruyucu işlemler.
ı) Ambalaj ayırma ve birleştirme.
i) Yıkama; temizleme; toz, oksit, yağ,
boya veya diğer tabakalardan arındırma.
j) Dokuma kumaşları ütüleme veya presleme.
k) Basit boyama ve cilalama işlemleri.
l) Tahıl ve pirinci kabuklarından ayırma,
kısmi veya tam ağartma, parlatma ve perdahlama.
m) Şeker renklendirme veya şeker
topaklarını biçimlendirme işlemleri.
n) Meyvelerin, kuruyemişlerin ve
sebzelerin kabuklarını soyma, zarlarını ayıklama, çekirdeklerini çıkarma.
o) Keskinleştirme, basit bileme veya basit
kesme.
ö) Eleme, kalburdan geçirme, ayırma,
tasnifleme, kalibrasyon, eşleştirme (girdilerden setler oluşturma dâhil).
p) Hayvan kesimi.
(2) Belirli bir ürüne uygulanan isçilik
veya işlemin, birinci fıkra hükümleri kapsamında yetersiz kabul edilip
edilemeyeceğine karar verilirken, Türkiye’de veya Azerbaycan’da gerçekleştirilen
işlemlerin tümü bir arada değerlendirilir.
(3) İşlemler esnasında özel beceriler,
makineler, teçhizat veya ekipman gerekmemesi halinde, bu gibi basit işlemler
olarak kabul edilir ve yeterli işlem kriterini karşılamaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Nitelendirme Birimi, Aksesuarlar, Yedek
Parçalar,
Aksam, Setler ve Etkisiz Unsurlar
Nitelendirme birimi
MADDE 10 – (1) Ürün setlerinin menşe ülkesi tespit
edilirken, sette yer alan her bir madde yeterli işçilik ve işlem kriteri
uygulanan ayrı bir nesne olarak değerlendirilir. Buna göre;
a) Muhtelif girdilerin montajı veya
gruplandırılmasından oluşan bir ürün, Armonize Sistemde tek bir pozisyonda
sınıflandırıldığında, bu ürünün tümü, nitelendirme birimini oluşturur.
b) Bir sevkiyat, Armonize Sistemde aynı
pozisyon içinde sınıflandırılan belli sayıda aynı üründen oluşuyorsa, her bir
ürün bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanışı sırasında münferiden
değerlendirilir.
c) Armonize Sistemin 5 inci Genel Kuralı
çerçevesinde ambalaj, sınıflandırma açısından ürüne dâhil ediliyorsa menşe
tespiti açısından da ürünün parçası kabul edilir.
Aksesuarlar, yedek parçalar ve aksam
MADDE 11 – (1) Bir cihaz, makine, alet veya aracın
parçası beraberinde teslim edilen, normal olarak bir cihazın bölümü durumundaki
ve fiyata dâhil edilmiş bulunan ve bu nedenle ayrıca fatura edilmemiş olan
aksesuarlar, yedek parçalar ve aksam; söz konusu cihaz, makine, alet veya araç
içinde mütalaa edilir.
Setler
MADDE 12 – (1) Armonize Sistemin 3 üncü Genel
Kuralında tanımlanan setler, kendisini meydana getiren tüm ürünler menşeli ürün
ise o ülke menşeli olarak addedilir.
(2) Bir set, menşeli ürünler ve menşeli
olmayan ürünlerden oluşuyorsa, menşeli olmayan ürünlerin kıymetinin setin
fabrika çıkış fiyatının %15`ini geçmemesi kaydıyla set bir bütün olarak menşeli
kabul edilir.
Etkisiz unsurlar
MADDE 13 – (1) Bir ürünün menşeli olup olmadığını
belirlemek için imalatında kullanılabilecek;
a) Enerji ve yakıt,
b) Tesis ve teçhizat,
c) Makine ve aletler,
ç) Ürünün nihai bileşimine girmeyen ve
girmesi amaçlanmayan eşyaların,
menşeini belirlemeye gerek bulunmaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ülkesel Gereklilikler
Doğrudan nakliyat
MADDE 14 – (1) Anlaşma hükümlerinde sağlanan tercihli
muamele, sadece bu Yönetmeliğin gerekliliklerini yerine getirmiş, Taraf Ülkeler
arasında doğrudan nakledilen ürünler için uygulanır. Bununla beraber; ürünler,
aktarma veya geçici depolama yoluyla ancak transit geçtiği veya depolandığı
ülkenin gümrük idarelerinin gözetimi altında olmaları ve boşaltma, tekrar
yükleme veya iyi koşullarda muhafaza etmeye yönelik işlemler dışında bir
işlemden geçmemiş olmaları koşullarıyla gerektiğinde başka ülkeler üzerinden
nakledilebilir.
(2) Bir Taraf Ülke menşeli ürün, Taraf
olmayan Ülkeler üzerinden boru hattı ile nakledilebilir.
(3) Birinci fıkrada yer alan hükümlerin
yerine getirildiğinin, ithalatçı ülkenin gümrük yetkililerine ispatı, aşağıdaki
belgelerden birinin ibrazı yoluyla yapılır:
a) Ürünün, ihracatçı ülkeden transit
ülkesi aracılığıyla geçişini kapsayan tek taşıma belgesi.
b) Transit ülkesi gümrük idaresince
düzenlenen, ürünlerin tam tanımını veren; ürünlerin boşaltma ve tekrar yükleme
tarihlerini ve uygulanabildiği hallerde kullanılan gemi veya diğer nakil
araçlarının adlarını gösteren; ürünlerin transit ülkesi içinde hangi koşullarda
kalmış olduğunu kanıtlayan bir belge.
c) (a) ve (b) bentlerinde belirtilen
belgelerin temin edilememesi halinde herhangi bir nevide ikame kanıtlayıcı
belgeler.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Eşyanın Menşeinin İspatı, Menşe İspat
Belgesinin Düzenlenmesi ve
Vize İşlemleri
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”
MADDE 15 – (1) Azerbaycan menşeli ürünler, ithal
edilmeleri esnasında bir örneği EK-1’de yer alan “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
ibrazı üzerine Anlaşmadan yararlanır.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin şekli,
basımı ve dağıtılması
MADDE 16 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, EK-1’de
yer alan basım talimatına ve örneğe uygun olarak ve seri numaraları verilerek
Bakanlık veya Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlarca bastırılır ve ihtiyaca
göre dağıtılır.
(2) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” yalnızca
ihracatçı veya ihracatçının gümrük beyannamesini imzalamakla yetkili kanuni
temsilcisi tarafından bu Yönetmeliğe uygun olarak doldurulmak suretiyle
düzenlenir.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
doldurulması
MADDE 17 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” aşağıda
yer alan hükümler çerçevesinde doldurulur:
a) Belgeler, Taraf Ülkelerin resmî
dillerinden birinde veya İngilizce olarak ihracatçı ülkenin ulusal mevzuat
hükümleri çerçevesinde doldurulur.
b) Belge üzerinde silinti ve birbiri
üzerine yazılmış sözcük ve ilaveler bulunamaz ve değişiklikler doğru olmayan
kayıtların üzeri çizilerek, gerekli düzeltmelerin eklenmesi suretiyle yapılır.
Bu şekilde yapılan düzeltmelerin belgeyi düzenleyen kişi tarafından imzalanması
ve gümrük idaresi tarafından tasdik edilmesi gerekir.
c) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nde
bulunması zorunlu bilgilerin elektronik sistem üzerinden beyan edilmesi
zorunludur. Bu alanlar ihracatçılar veya onun sorumluluğu altında gümrük
beyannamesini imzalamaya yetkili kanuni temsilcileri tarafından eksiksiz
doldurulur. Belgelerde kayıtlı eşyanın, tanınmalarına olanak verecek kesinlikte
ve ticari deyimleri ile hiçbir tereddüde yer vermeyecek açıklıkta cins, nevi,
nitelik ve miktar olarak ayrıntılı bir biçimde beyan edilir.
İhracatçının ibraz yükümlülüğü
MADDE 18 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” düzenlemek
isteyen ihracatçı, belgeleri onaylayacak gümrük idarelerinin ve/veya Bakanlıkça
yetkilendirilen kuruluşların talep edebileceği, söz konusu ürünün menşe statüsü
ile bu Yönetmeliğin diğer hükümlerinin yerine getirilmiş olduğunu tevsik eden
ilgili bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.
Belgelerin elektronik sistem üzerinden
sunulması
MADDE 19 – (1) İhracatçılar veya yetkili kanuni
temsilcileri tarafından 17 nci madde hükümlerine uygun olarak doldurulan “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” gümrük idareleri ve Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlar
tarafından onaylanmak üzere elektronik sistem üzerinden sunulur.
(2) Elektronik sistem üzerinde “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” düzenlenmesi için, beyanda bulunulan eşyanın menşeinin
tespitini teminen, eşyanın imalatında kullanılan menşeli olmayan girdilere
uygulanan işlem ve işçiliğin, eşyanın imalatında kullanılan Taraf menşeli
girdiler ve bu girdiler üzerinde gerçekleştirilen işlem ve işçilikleri gösteren
tüm bilgi ve belgeler ile birlikte, ihracata ait diğer belgeler, gümrük idaresi
tarafından ya da Bakanlıkça yetki verilen kişi ve kuruluşlarca kontrol edilmesi
için elektronik sisteme yüklenir. İlgili mevzuat uyarınca elektronik olarak
düzenlenen ya da beyanda kullanılmak amacıyla elektronik ortama aktarılmış
belgelerin ve talep edilmesi halinde asıllarının, Bakanlık veya Bakanlıkça
yetkilendirilen kişi ve kuruluşların doğrudan erişimine hazır halde tutulması
zorunludur. Bu türde belge ve bilgiler 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük
Kanununda öngörülen belge saklama sürelerine tabidir.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin gümrük
idaresince incelenmesi ve vize edilmesi
MADDE 20 – (1) Gümrük idareleri ve Bakanlıkça
yetkilendirilen kuruluşlar, “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kurallara uygun
olarak doldurulup doldurulmadığını kontrol edip belgede kayıtlı eşyanın 5 veya
6 ncı madde hükümleri gereğince Türkiye menşeli olduğu veya sayıldığı
hususunda, ihracata ait diğer evrakı da inceleyerek kesin bir kanıya vardıktan
sonra gerekli işlemleri tamamlar.
(2) Birinci fıkra uyarınca gümrük
idareleri;
a) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin bu
Yönetmelikteki şartlara uygun olup olmadığını,
b) İhraç konusu eşyanın cins, nevi,
nitelik ve miktar itibarıyla menşe ispat belgesindeki kayıtlara uygun olup
olmadığını,
c) İhraç konusu eşyanın menşeli olduğunu
veya sayıldığını,
ürüne ve imalatında kullanılan girdilere
ait diğer evrakın yanı sıra, nakliyeciler tarafından verilen kara, demiryolu,
hava ve deniz taşımalarına ilişkin konşimento, manifesto, yük senetleri, fatura
ve beyannameye eklenen diğer belgeleri ve gerektiğinde muhasebe kayıt ve
defterlerini incelemek ve ihraç konusu eşyayı 7/10/2009 tarihli ve 27369
mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde yer alan
esaslara göre muayene etmek suretiyle kontrol eder.
(3) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, Anlaşma
ile sağlanan tercihli ticarette yazılı delil olarak ancak gümrük idaresinin
mührü veya kaşesi ile hüküm ifade ettiğinden, 21 inci maddenin ikinci
fıkrasında belirtildiği şekilde alınan dökümde, belgenin (12) numaralı
“Kontrol” kutusunda elektronik sistem tarafından basılan ve beyanı
değerlendirerek belgeyi vize eden gümrük idaresinin adı, vize tarihi, gümrük
mührü veya kaşesi yer alır.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kullanıma hazır
hale getirilmesi
MADDE 21 – (1) Düzenlenen “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”
fiili ihraç gerçekleştiği veya kesinleştiği anda ihracatçıya verilmek üzere
hazır bulundurulur.
(2) İhracatçılar veya onun sorumluluğu
altında gümrük beyannamesini imzalamaya yetkili kanuni temsilcilerince, vize
işleminin tamamlanmasından sonra elektronik sistem üzerinde yer alan bilgilerin
16 ncı maddeye göre belirlenen şekil şartlarını taşıyan ve aynı maddede
belirtilen şekilde temin edilen yeşil meneviş zeminli matbu “TR-AZ Menşe İspat
Belgesi” üzerine yazıcı vasıtasıyla dökümü alınır. Dökümü alınan belgenin (13)
numaralı “Başvuru Sahibinin Beyanı” kutusu ihracatçı tarafından imzalanır.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin ihracattan
sonra verilmesi
MADDE 22 – (1) 21 inci madde hükümlerine istisna
olarak, “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”; hata, istenmeyerek yapılan ihmal veya özel
durumlar nedeniyle ihraç anında düzenlenmemiş olması veya belgenin düzenlenmiş
ancak teknik nedenlerle ithalatta kabul edilmemiş olduğu hususunun gümrük
idarelerine ve Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlara tatmin edici bir şekilde
ispat edilmesi halinde, ait olduğu ürünün ihracından sonra düzenlenebilir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen durumlarda
ihracatçının elektronik sistem üzerinden yaptığı talep ilgili gümrük idareleri
ve Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlar tarafından incelenir. Söz konusu ihraç
eşyasına ait gümrük beyannamesi ve ekleri diğer evrak ile varsa bu işleme dair
dosyaların incelenmesi ve kontrolü sonucunda, ihracatçının talebinin tamamen
uygun olduğu anlaşıldığı takdirde “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” vize edilerek
onaylanır.
(3) İhracattan sonra verilen “TR-AZ Menşe
İspat Belgesi”nin (5) numaralı “Resmi Gözlemler” kutusunda “SONRADAN
VERİLMİŞTİR”, “SONRADAN VERİLMİŞDİR” veya “ISSUED RETROSPECTIVELY” ibaresi yer
alır. İhracatçı ülke yetkili idarelerince bu şekilde düzenlenen “TR-AZ Menşe
İspat Belgesi”, ithalatçı ülke yetkili idarelerince kabul edilir.
Teknik nedenlerle “TR-AZ Menşe İspat
Belgesi”nin reddi
MADDE 23 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” bu Yönetmelikte
öngörülen şekilde düzenlenmemiş ise teknik nedenlerle reddedilebilir. Aşağıda
belirtilen;
a) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, ebat veya
renk olarak örnekten önemli derecede farklı olması, seri numarası bulunmaması,
resmi olarak öngörülen dillerden birinde basılmaması gibi öngörülen şekil
dışında bir form kullanılarak düzenlenmesi,
b) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nde (4)
numaralı kutu gibi doldurulması zorunlu kutulardan birinin doldurulmaması,
c) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” (12)
numaralı kutusunun mühürlenmemesi, yetkili olmayan bir idare tarafından
onaylanması,
ç) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”
onaylanırken kullanılan mührün 30 uncu madde hükümleri uyarınca örneği
gönderilmeyen yeni bir mühür olması,
d) İbraz edilen “TR-AZ Menşe İspat
Belgesi”nin orijinal olmayıp fotokopi veya suret olması,
e) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin (4)
numaralı kutusuna Anlaşmaya taraf olmayan ülkelerden birinin yazılması,
gibi teknik nedenlerle kabul edilmeyen
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi” sonradan düzenlenebilir.
(2) Teknik nedenlerle reddedilen “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” üzerine İngilizce dilinde “NOT ACCEPTED” ibaresi yazılarak
ve hangi nedenlerle kabul edilmediği de belirtilerek sonradan düzenlenen yeni
bir “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” alması için ithalatçıya iade edilir.
Ancak gümrük idareleri gümrük işlemlerinin tamamlanmasından sonra kontrol
amacıyla veya hile yapıldığından şüphe edilmesi halinde reddedilen “TR-AZ Menşe
İspat Belgesi”nin bir kopyasını saklayabilir.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin ikinci
nüsha düzenlenmesi
MADDE 24 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
çalınma, kaybedilme ve hasar görmesi hallerinde ihracatçı elektronik sistem
üzerinden, ilk belgeyi düzenleyen gümrük idaresi ve Bakanlıkça yetkilendirilen
kuruluşun belgenin ikinci bir nüshasını onaylamasını talep edebilir.
(2) Gümrük idareleri ve Bakanlıkça
yetkilendirilen kuruluşlar, kendilerinde bulunan ve ihraç işlemi yapılmış olan
eşyaya ait belgelere ve ilk belgeye uygun olarak düzenlendiğini tespit ettikten
sonra ikinci nüsha belgeyi onaylar.
(3) İkinci nüsha belgenin (12) numaralı
kutusunda ilk menşe ispat belgesinin onay tarihi ve seri numarası yer alır.
(4) İkinci nüsha belgenin (5) numaralı
“Resmi Gözlemler” kutusunda “İKİNCİ NÜSHA”, “DUPLİKAT” veya “DUPLICATE” ibaresi
yer alır.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin geçerliliği
MADDE 25 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, ihracatçı
ülkedeki onay tarihinden itibaren on ay geçerli olur ve bu süre zarfında
ithalatçı ülkenin yetkili idarelerine ibraz edilmesi gerekir.
(2) İthalatçı ülkenin yetkili idarelerine
ibraz edilecek “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, istisnai durumlar nedeniyle birinci
fıkrada belirtilen süreden sonra da uygulanan tercihli muamele çerçevesinde
kabul edilebilir.
(3) Diğer geç ibraz hallerinde, ithalatçı
ülkenin yetkili idaresi, eşyanın belirtilen son tarihten önce gümrüğe sunulmuş
olması kaydıyla “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ni kabul edebilir.
(4) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin ibraz
süresinden sonra tercihli muameleden yararlanabilmesi için, bu sürenin
bitiminden önce eşyanın gümrüğe gelmiş ve yine bu süreden önce ithalatçı veya
gümrük beyannamesini imzalamaya yetkili kanuni temsilcisi tarafından yazılı
olarak ilgili gümrüğe başvurulmuş olması gerekir.
(5) İlgili gümrük idaresi durumu bağlı
olduğu bölge müdürlüğüne intikal ettirir. İlgili bölge müdürlüğü konuyu
inceleyerek mücbir sebep ve olağanüstü hal mevcudiyetine kanaat getirir ve ek
süre istemine ilişkin gerekçeleri haklı bulur ise belgelerin süresini en çok
bir ay uzatabilir.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin ibrazı
MADDE 26 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”, gümrük
mevzuatı ve ilgili mevzuat gereğince ithalatçı ülkenin yetkili idarelerine
ibraz edilir. Söz konusu yetkili idare, “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
tercümesini talep edebilir. Ayrıca idare beyannameye ek olarak ithalatçıdan,
eşyanın Anlaşmanın koşullarına uygunluğunu gösteren yazılı bilgi ve belgeleri
talep edebilir.
(2) Eşyanın tercihli rejiminden
yararlanmasını teminen ibrazı gereken “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin, bu
belgeyle ilgili eşyanın fiili ithalinden evvel veya fiili ithali sırasında ibraz
edilememesi ve ilgili ithalatçı tarafından eşyanın bekletilmeden ithalinin
istenilmesi durumunda, tercihli rejim uygulanmaz ve indirimsiz vergi nispetleri
üzerinden tahakkuk yapılarak vergiler kesin olarak tahsil edilir. Ancak bu
kabil eşyanın fiili ithalini müteakip süreleri içerisinde, usulüne uygun “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” işlemi yapan gümrük idaresine ibraz olunduğu takdirde;
ibraz olunan “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin ithal edilen eşyaya ait olduğunun
gümrük beyannamesi ve ekleri belgelerle karşılaştırılarak anlaşılması ve
belgenin geçerlilik süresinin geçirilmemiş olduğunun tespiti kaydıyla tercihli
vergi oranına göre hesaplanan vergi tutarları ile tercihsiz vergi oranına göre
hesaplanan vergi tutarları arasındaki fark mükelleflerine iade edilir.
Destekleyici belgeler
MADDE 27 – (1) Aşağıda sayılan belgeler, bir “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” kapsamındaki ürünlerin Taraf Ülkelerden biri menşeli
olduğu ve bu Yönetmeliğin diğer koşullarını yerine getirdiği hususlarını
desteklemek amacıyla 18 inci maddede belirtilen belgeler arasındadır:
a) İhracatçı veya tedarikçi tarafından,
söz konusu eşyanın elde edilmesi için gerçekleştirilen işlemleri belgeleyici
nitelikte; örneğin hesaplarında veya iç muhasebesinde yer alan doğrudan
kanıtlar.
b) Taraf Ülkelerden birinde düzenlenmiş
veya hazırlanmış, imalatta kullanılan girdilerin menşe statüsünü tevsik eden,
iç mevzuat uyarınca kullanılan belgeler.
c) Taraf Ülkelerden birinde düzenlenmiş
veya hazırlanmış, girdiler üzerinde bu Ülkelerde yapılan işçilik veya işlemi tevsik
eden, iç mevzuat uyarınca kullanılan belgeler.
ç) Kullanılan girdilerin menşe statüsünü
tevsik etmek üzere, Taraf Ülkelerden birinde bu Yönetmelik hükümleri uyarınca
düzenlenmiş veya hazırlanmış “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”.
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi” ve tevsik
edici belgelerin muhafazası
MADDE 28 – (1) Yürürlükteki kanunlarda öngörülen
süreler saklı kalmak üzere;
a) Elektronik sistem üzerinden “TR-AZ
Menşe İspat Belgesi” düzenlemek isteyen ihracatçı, 18 inci maddede belirtilen
belgeleri,
b) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ni onaylayan
gümrük idareleri ve Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşlar ihracatçı tarafından
kendilerine sunulan diğer tüm vesaiki,
c) İthalatçı ülkenin yetkili idareleri,
kendilerine ibraz edilen “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ni,
en az üç yıl muhafaza eder.
Farklılıklar ve şekli hatalar
MADDE 29 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ndeki
beyanlar ile ürünlerin ithalat işlemlerini yerine getirmek amacıyla gümrük
idarelerine ibraz edilen belgelerdeki ifadeler arasında küçük farklılıkların
bulunması, belgenin gümrüğe sunulan ürünlere tekabül ettiğinin kesin olarak
ortaya konması kaydıyla söz konusu “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin geçerliliğini
kendiliğinden ortadan kaldırmaz.
(2) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
üzerindeki ifadelerin doğruluğu üzerinde şüphe yaratması söz konusu olmayan,
yazım hatası gibi bariz maddi hatalar, bu belgelerin reddedilmesini
gerektirmez.
ALTINCI
BÖLÜM
Yetkili
İdareler Arasında İşbirliği
Mühür ve adreslerin iletilmesi
MADDE 30 – (1) Taraf Ülkelerin yetkili idareleri,
kendi idarelerinde “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ni onaylarken kullandıkları
mühürlerin örnek baskılarını ve “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kontrolünden
sorumlu yetkili idarelerinin adreslerini birbirlerine iletir. Bu bilgilerdeki
değişiklikler, diğer Tarafın yetkili idarelerine, değişikliğin hangi tarih
itibarıyla geçerli olacağını belirtmek suretiyle bildirilir.
Karşılıklı yardım
MADDE 31 – (1) Taraf ülkeler, yetkili idareleri
vasıtasıyla birbirlerine “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin geçerliliklerinin ve bu
belgelerde yer alan bilgilerin doğruluğunun kontrolünde yardımcı olur.
Sonradan kontrol talebi
MADDE 32 – (1) İthalatçı ülke yetkili idareleri,
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin sonradan kontrolünü talep edebilir.
(2) İthalatçı ülke yetkili idaresi,
ihracatçı ülke yetkili idaresince verilen “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin
gerçekliği veya eşyanın gerçek menşeine ilişkin bilgilerin doğruluğu hakkında
makul bir şüphesi olduğunda veya sondaj usulü ile yapacağı kontrol sonucunda
anılan belgeleri sonradan kontrol talebi ile 20 nci madde hükümleri
çerçevesinde onaylayan ihracatçı ülke yetkili idaresine geri gönderir.
(3) İthalatçı ülke yetkili idareleri,
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi” ve faturayı, yahut bu belgelerin birer kopyasını,
gerektiğinde araştırmanın gerekçelerini de belirterek ihracatçı ülkenin yetkili
idarelerine geri gönderir. “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nde yer alan bilgilerin
doğru olmadığı kanaatini uyandıran elde edilmiş tüm belge ve bilgi, kontrol
talebini desteklemek üzere gönderilir.
Sonradan kontrol işlemleri
MADDE 33 – (1) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kontrol
talebi, bu belgelerin Bakanlığa (ilgili bölge müdürlüğüne) gönderilmesi
suretiyle yapılır.
(2) “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kontrol
talebi; (12) numaralı kutunun, “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”ne ilişkin kontrol
talebinde bulunan ithalatçı ülke yetkili idaresinin adı ve açık posta adresi,
yazı makinesi veya mürekkepli kalemle ve matbaa harfleri ile yazılarak
doldurulması suretiyle yapılır.
(3) Kontrol talebinde bulunulan yer ve
tarih belirtilip mühür, imza ve kaşe koymak suretiyle onaylanır.
Sonradan kontrol talebinin incelenmesi
MADDE 34 – (1) Kontrol, ihracatçı ülke yetkili
idaresi tarafından yapılır. Bu amaçla, ihracatçı ülke yetkili idaresi, her
türlü delil talep etme ve ihracatçının hesaplarını denetleme veya gerekli
gördüğü diğer kontrolleri yapabilme yetkisine sahiptir.
(2) İhracatçı ülke yetkili idareleri
“TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin kontrol sonucunu (12) numaralı kutuyu aşağıdaki
şekilde doldurmak suretiyle belirtir:
a) Birinci veya ikinci maddelerden uygun
olanın önüne (x) işareti konur.
b) Kontrolü yapan yetkili idarenin adı ve
kontrol tarihi yazılır.
c) Okunabilir mühür, imza ve kaşe koymak
suretiyle onaylanır.
Sonradan kontrol sonuçları
MADDE 35 – (1) Sonradan kontrol talebinde bulunan
ithalatçı ülke yetkili idaresi, kontrol sonucundan en kısa zamanda haberdar
edilir.
(2) Kontrol sonuçlarında belgelerin gerçek
olup olmadığı, söz konusu ürünlerin Taraf Ülkelerden biri menşeli olarak kabul
edilip edilemeyeceği ve bu Yönetmeliğin diğer hükümlerine uygun olup olmadığı
hususları açıkça belirtilir.
(3) İthalatçı ülke yetkili idaresine ibraz
edilen “TR-AZ Menşe İspat Belgesi”nin sonradan kontrol işlemine tabi tutulması
halinde, söz konusu belge kapsamı eşyanın kanuni vergisi ile tercihli vergisi
arasındaki fark kadar nakit veya teminat mektubu alınarak eşyanın gümrük
işlemleri tamamlanır. Sonradan kontrol amacıyla gönderilen “TR-AZ Menşe İspat
Belgesi”nin, ihracatçı ülke yetkili idaresince doğruluğunun teyidi yapılarak
geri gönderilmesinden sonra teminata bağlanan gümrük vergileri iade edilir.
(4) Makul şüphe durumlarında, on ay içinde
cevap alınamaması veya cevapta söz konusu belgelerin doğruluğunun ya da
ürünlerin gerçek menşeinin tespitine imkân verecek ölçüde yeterli bilginin
bulunmaması halinde, talepte bulunan ithalatçı ülke yetkili idareleri, istisnai
durumlar hariç olmak üzere söz konusu eşyaya Anlaşma hükümlerinin uygulanmasını
reddedebilir.
Anlaşmazlıkların çözümü
MADDE 36 – (1) Bu Yönetmelik esasları çerçevesinde
yapılacak uygulamada meydana gelecek tereddüt ve anlaşmazlıklar, bu Yönetmeliğe
ilişkin işlemlerin yürütülmesiyle görevli kuruluşlarca Bakanlığa (Uluslararası
Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğüne) iletilir.
(2) Bu tereddüt ve anlaşmazlıklardan 32
ila 35 inci maddelerde belirtilen sonradan kontrol işlemlerine ilişkin olup
Taraf Ülkeler yetkili idarelerince kendi aralarında çözümlenemeyenler veya 1
inci maddede belirtilen Anlaşmanın “Menşeli Ürünler Kavramının Tanımı ve İdari
İşbirliği Yöntemlerine İlişkin Ek II”nin yorumlanmasında ortaya çıkan sorunlar
Gümrük ve Menşe Konuları Alt Komitesine sunulur.
(3) Tatmin edici bir çözüme varılamaması
halinde, etkilenen Taraf, Anlaşmanın “Anlaşmazlıkların Çözümü” bölümündeki
anlaşmazlıkların çözümü mekanizmasına başvurabilir. Bu durumda, Alt Komitede
yapılan değerlendirmeler, anlaşmazlıkların çözümü mekanizmasında oluşturulan
danışma sürecinde dikkate alınır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yaptırımlar
MADDE 37 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı
fiiller hakkında 4458 sayılı Kanun, 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ile yürürlükteki ilgili diğer mevzuat hükümleri
uygulanır.
Serbest bölgeler
MADDE 38 – (1) Yetkili Gümrük İdaresi, nakliyeleri
esnasında bir serbest bölgeyi kullanan ve bir menşe ispat belgesi kapsamında
ticarete konu olan eşyanın başka eşyayla değiştirilmemesinin veya hasara
uğramasını önleyici normal işlemler dışındaki herhangi bir işleme tabi
tutulmamasının temini konusundaki her türlü tedbiri alır.
(2) Birinci fıkra hükümlerine istisna
olarak, Taraf Ülkelerden biri menşeli herhangi bir ürün, bir menşe ispat
belgesi kapsamında bir serbest bölgeye ithal edildiği ve bir işçilik veya
işlemden geçirildiği takdirde, tatbik edilmiş olan işçilik veya işlemin bu
Yönetmelik hükümlerine uygun olması koşuluyla ihracatçının talebi üzerine yeni
bir “TR-AZ Menşe İspat Belgesi” ilgili gümrük idaresi veya Bakanlıkça
yetkilendirilen kişi veya kuruluşlar tarafından düzenlenir.
Diğer hususlar
MADDE 39 – (1) Bu Yönetmelikte yer almayan hususlar
hakkında Gümrük Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uygulanır.
Transit haldeki veya antrepodaki eşyaya
ilişkin geçici hükümler
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olan
ve Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte transit halinde olan ya da antrepolarda
veya serbest bölgelerde geçici depolanan eşyaya, ithalatçı ülkenin gümrük
idaresine söz konusu tarihten itibaren dört ay içinde, eşyanın 14 üncü madde
hükümleri çerçevesinde doğrudan nakledilmiş olduğunu gösteren belgelerle
beraber ihracatçı ülkenin gümrük idaresince sonradan verilmiş bir “TR-AZ Menşe
İspat Belgesi”nin sunulması kaydıyla tercihli rejim uygulanabilir.
Yürürlük
MADDE 40 – (1) Bu Yönetmelik 1/3/2021 tarihinden
geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 41 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini
Ticaret Bakanı yürütür.
Ek İçin; https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210319-4-1.pdf