T.C.
TİCARET
BAKANLIĞI
Gümrükler
Genel Müdürlüğü
Sayı :E-85593407-010.06.01-00067665363
Konu :Gümrük Kıymetinin Tespiti İşlemleri
GENELGE
(2021/27)
İthal eşyasının gümrük
kıymetinin tespiti ile ilgili olarak yargı mercileri nezdinde kurumumuz aleyhine
açılan davaların daha etkin bir biçimde savunulabilmesini teminen, aşağıda yer
alan açıklamaların yapılmasına gerek görülmüştür.
"Gümrük
kıymeti" ile ilgili mevzuat ve uluslararası düzenlemeler:
1. "Gümrük
Kıymeti" ile ilgili temel uluslararası metin, ülkemizin de taraf olduğu,
"1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII nci Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşma" (DTÖ Kıymet Anlaşması)dır.
Ayrıca, söz konusu
Anlaşmanın uygulanması ile ilgili olarak, yol gösterici mahiyette, Dünya Ticaret
Örgütü Gümrük Kıymeti Komitesi ile Dünya Gümrük Örgütü Gümrük Kıymeti Teknik Komitesinin
çeşitli enstrümanları (Karar, Tavsiye, Açıklama...) bulunmaktadır.
4458 sayılı Gümrük
Kanunu`nun kıymet ile ilgili hükümleri, yukarıda belirtilen DTÖ Kıymet Anlaşması
hükümleri ile uyumlu bulunmaktadır.
Gümrük İdaresinin
Araştırma Hakkı:
2. Gümrük
Kanununun 65/1 maddesi gereğince; gümrük idareleri, beyanın doğruluğunu araştırmak
üzere, beyanname ile ilgili ve beyannameye ekli belgeleri kontrol edebilir ve
beyannamenin içerdiği bilgilerin doğruluğunu araştırmak amacı ile beyan
sahibinden diğer belgeleri de vermesini isteyebilir.
DTÖ Kıymet
Anlaşmasının 17 nci maddesi de, mezkur anlaşmada yer alan hiçbir hükmün, gümrük
idaresinin gümrük kıymetinin belirlenmesi ile ilgili olarak ibraz edilen
tutanak, belge veya beyannamenin gerçeklik veya doğruluğunu araştırma hakkını
sınırlamayacağı veya bu hakkı tartışma konusu haline getirecek şekilde
yorumlanamayacağını hüküm altına almıştır.
Bu çerçevede, gümrük
idaresinin, beyan edilen kıymetin gerçeklik ve doğruluğunu teyit etmek üzere
araştırma yapma hakkı olduğundan yükümlüsünden ilave bilgi ve belge talep
edebileceği açıktır.
Nitekim Danıştay
kararlarında da, gümrük idaresinin, beyanın doğruluğunu tespit amacıyla, her zaman,
her türlü bilgi ve belgeyi inceleyerek değerlendirme hak ve yetkisine sahip
bulunduğu belirtilmektedir. (örneğin, Danıştay 7. Daire 2003/2753 E., 2004/2350
K.; 2004/248 E., 2005/909 K.; 2005/1351 E., 2006/3474 K.; 2005/3460 E.,
2007/2521 K.; 2006/567 E., 2007/811 K.) Söz konusu araştırmanın nasıl
yapılacağı ise 2012/29 sayılı Genelge ile açıklanmıştır.
Satış Bedeli
Yönteminin Terkedilmesi:
3. Dünya
Ticaret Örgütü Gümrük Kıymeti Komitesi’nin 6.1 sayılı “Gümrük İdarelerinin
Beyan Edilen Kıymetin Doğruluğundan veya Gerçekliğinden Şüphelenmesini
Gerektirecek Nedenler Olduğu Durumlarla İlgili Karar”ında özetle, gümrük
idaresinin beyan edilen gümrük kıymetinin doğruluğundan veya gerçekliğinden
şüphelenmesi durumunda, ithalatçıdan belgeler veya başka kanıtlar da dahil
olmak üzere daha fazla açıklama sunmasını isteyebileceği, alınan karşılığa göre
gümrük idaresinin beyan edilen kıymetin doğruluğundan veya gerçekliğinden makul
olarak şüphelenmeyi sürdürdüğü takdirde, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin
satış bedeline göre tespit edilemediğini mütalaa edilebileceği, Gümrük idaresi
nihai karar vermeden önce, sunulan bilgi veya belgelerin doğruluğundan veya
gerçekliğinden şüphelenme gerekçelerini, ithalatçıya bildireceği ve ithalatçıya
cevap vermesi için makul bir fırsat tanıyacağı belirtilmektedir. Söz konusu
Kararın örneği EK-1’de yer almaktadır.
Ayrıca anılan Kararın
uygulanmasına ilişkin Dünya Gümrük Örgütü Gümrük Kıymeti Teknik Komitesinin
13.1 ve 13.2 sayılı iki adet “Örnek Olay”ı Ek-2’de yer
almaktadır.
Buna paralel olarak,
Gümrük Yönetmeliğinin “Gümrük kıymetinin tespiti” başlıklı 44 üncü maddesinin 5
inci fıkrasında “Beyan edilen gümrük kıymetinin gerçekliği veya doğruluğu
konusunda şüpheye düşülmesi halinde, gümrük idarelerince yükümlülerden ilave
bilgi ve belge talep edilmesi de dahil olmak üzere, konunun incelenmesi ve
araştırılması neticesinde şüpheye sebebiyet veren hususlarda gümrük idaresinin
makul şüpheleri giderilmediği takdirde eşyanın gümrük kıymeti satış bedeli
yöntemine göre tespit edilemez. Bu durumda gümrük kıymeti birinci fıkrada
belirtilen usul çerçevesinde diğer yöntemlere göre belirlenir.” denilmektedir.
Bu itibarla, beyan
edilen gümrük kıymetinin gerçeklik veya doğruluğu konusunda şüpheye düşülmesi
durumunda, 2012/29 sayılı Genelgemizde belirtilen usuller çerçevesinde
yükümlüden ilave bilgi ve belge istenilmesi, ardından anılan Genelgede belirtilen
hususlar ve yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde değerlendirme yapılması
gerekmektedir.
Söz konusu usullerin
takip edilmesi, satış bedeli yönteminin terk edildiği hallerde bunun gerekçelerinin
açıkça ortaya konulması, gümrük idaresinin şüphelerinin sürmesinin
gerekçelerinin izah edilmesi, yargı mercileri nezdinde davaların kazanılması
açısından büyük önem arz etmektedir.
Nitekim Danıştay 7.
Dairesinin 2005/4295 E., 2006/2881 K. numaralı kararında; ithal edilen eşyanın
gümrük kıymetinin belirlenmesinde, öncelikle, satış bedelinin esas alınması;
satış bedelinin esas alınması için gerekli koşulların mevcut olmadığının tespit
edilmesi halinde de sırasıyla diğer yöntemlere başvurulması gerektiği, diğer
bir anlatımla, eşyanın gümrük kıymeti bir üst yönteme göre belirlenmeden veya
belirlenmemesinin nedenleri ortaya konulmadan bir sonraki yönteme
geçilemeyeceği belirtilmektedir.
Diğer taraftan; satış
bedelinin belgelerinde düşük gösterilmesi, gerçek satış bedelinin ihracatçıya açıktan
ödenmesi (Danıştay 7. Daire 2003/2753 E., 2004/2350 K.; 2004/248 E., 2005/909
K.) veya gümrük idaresine sahte fatura ibraz edilmesi (Danıştay 7. Daire
1999/1606 E., 2000/1966 K.) ya da ihracatçı olarak gösterilen firmanın gerçekte
var olmaması (Danıştay 7. Daire 2005/1351 E., 2006/3474 K.) gibi durumlar ile
çifte fatura düzenlendiğinin tespit edilmesi gibi durumlarda gümrük kıymetinin
bu tespitler doğrultusunda belirleneceği tabiidir.
Kıymet düşüklüğünün
izah edilememesi
4. Yukarıda
yapılan açıklamalar çerçevesinde Gümrük Yönetmeliğinin 44/5 maddesinin uygulanmasında,
yükümlü tarafından yapılan açıklamaların ticari teamüller çerçevesinde değerlendirilmesi
önem arz edecektir.
Örneğin ilişkili
taraflar arasında yapılan bir ticari işlemde, nihai ürünün kıymetinin hammadde kıymetinin
altında olduğu bir olayla ilgili olarak Danıştay 7. Dairesinin 2001/4839 E.,
2005/495 K. Nolu kararında, “Olayda,
alıcı ve satıcı arasında münasebet bulunduğu ve ithale konu mamul eşyaların,
davacı Şirket (alıcı) tarafından ihraç edilen kot kumaşlardan üretildiği halde,
mamul eşyaların birim kıymetinin, kumaşın birim kıymetinden düşük olduğu
hususları tartışmasızdır. Öte yandan, davalı idarece, satıcı firmanın Türkiye`de
bir başka firmaya satışının bulunmadığı ileri sürülmüş olup, aksi davacı
tarafından iddia ve ispat edilmemiştir. Bu durum karşısında, satış bedeli
yöntemine ve bu yöntemi izleyen aynı ve benzer eşyanın satış bedeli yöntemleri
ile indirgeme yöntemine göre eşyanın gümrük vergisine esas kıymetinin
saptanmasına olanak bulunmadığı sonucuna varılmakla, hesaplanmış kıymet
yöntemine geçilmesinde, yukarıda anılan Anlaşma ve Yönetmelik hükümlerine
aykırılıktan söz edilemeyeceğinden, dava konusu işlemin iptali yolunda yazılı
gerekçe ile verilen mahkeme kararında isabet görülmemiştir.” denilmiştir.
Keza, yükleme
belgelerindeki kıymete göre düşük kıymet beyanında bulunulduğunun anlaşıldığı bir
olayla ilgili olarak Danıştay 7. Dairesinin 2005/3460 E., 2007/2521 K. nolu
kararında “Olayda; özet beyan eki yükleme listesinde gösterilen kıymetine
nazaran eşyanın kıymetinin noksan beyan edildiği hususu tartışmasızdır. Her ne
kadar, başka verilerle doğrulanmadığı sürece yalnızca anılan listede gösterilen
kıymetin eşyanın gerçek kıymeti olarak alınması olanaklı değil ise de;
Dairemizin E:2005/3461 ve 3462 sayılarında kayıtlı dosyalardaki bilgi ve
belgelerden, aynı ihracatçı tarafından düzenlenen ve yükleme listeleri ile
birlikte özet beyan ekinde bulunan faturalarda gösterilen kıymetlerin, anılan listelerde
gösterilen kıymetlerle aynı olduğunun anlaşılması karşısında, gümrüğe ibraz
edilen faturada gösterilen kıymetin gerçek satış bedeli olmadığı, gerçek satış
bedelinin, özet beyan eki yükleme listesinde gösterilen kıymet olduğu sonucuna
varılmaktadır.” denilmiştir.
Yurt dışına fazladan yapılan para transferinin tespiti ile ilgili
Danıştay 7. Dairesinin 2006/567 E., 2007/811 K. Nolu kararında, “Olayda, ithali gerçekleştirilen
eşyanın beyan edilen kıymetinin dışında, ihracatçı Şirkete para transferi
yapıldığı hususunda taraflar arasında ihtilaf bulunmaması yanında; davacı
Şirketin sahiplerinden, ``... ...``ın, aynı zamanda, Mısır`da yerleşik olan
ihracatçı ``...`` Firmasının da sahibi olması; ilgili yıllarda, Yurt içinde
satışı yapılan emtia miktarının, ithali gerçekleştirilen ve Yurt içinde alımı
yapılan emtia miktarlarının toplamından fazla olmasına rağmen, fazla emtianın
Yurt içinde satın alındığının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmiş
belgelerle kanıtlanamaması karşısında, tesis edilen işlemde mevzuata aykırılık
bulunmamaktadır.” denilmektedir.
Kıymet Tespitinde Kullanılan Yöntemin Belirtilmesi:
5. Yapılan savunmalarda, ithal eşyasının gümrük kıymetinin hangi yönteme
göre belirlendiği ve varsa daha önceki yöntemlere göre kıymet tespitinin neden
yapılamadığının açıklanması, yasal dayanak olarak da bu yönteme ilişkin
hükümlerin gösterilmesi gerekmektedir.
Örneğin, benzer eşya yöntemine göre bir kıymet tespit edilmişse,
öncelikle satış bedeli yönteminin neden uygulanamadığı açıklanmalı, yapılan
araştırmadan bahisle bu eşyaya ilişkin bir "aynı eşya" kıymetinin de
bulunamadığı belirtilerek ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülen işlem
izah edilmelidir.
Nitekim, satış sözleşmesi ibraz edilmemesinin, tek başına, satış bedeli
yönteminin terkini gerektirmemesi ile ilgili olarak Danıştay 7. Dairesinin
2002/4120 E., 2005/195 K. nolu kararında “Olayda; davalı gümrük idaresince,
beyan edilen kıymetin gerçek satış bedeli olup olmadığının saptanması amacıyla
kıymet araştırmasına gidilerek, davacıdan satış sözleşmesinin ibrazının
istemesinde yukarıda anılan hükümlere aykırılık söz konusu değilse de; faturada
yazılı bilgilere dayanılarak da kıymet araştırmasına gidilebileceği açık olup,
yalnızca satış sözleşmesinin ibraz edilmemiş olması satış bedeli yöntemi
atlanarak ikinci yönteme geçilmesi için tek başına yeterli bir neden olarak görülmemiştir.”
ifadesine yer verilmektedir.
Eşyanın "aynı" veya "benzer" eşya olduğunun ortaya
konulması:
6. Aynı eşyanın satış bedeli veya benzer eşyanın satış bedeli yöntemlerine
göre yapılan işlemlerde dikkat edilecek bir diğer husus da, eşyaların bu
özelliklerinin açıkça ortaya konulmasıdır.
Örneğin, aynı eşyanın satış bedeli yöntemine göre yapılan bir kıymet
tespitinde, ithal eşyası ile emsal alınan "aynı eşya"nın aynı olduğu
hususu, Gümrük Yönetmeliğinin 43/1-b ve diğer ilgili bentlerindeki hükümlere
dayanılarak açıklanmalı, fiziksel özellik, kalite ve tanındığı özellikler ile üretildiği
ülke gibi yönlerden de aynı olduğu gösterilmelidir.
Bu çerçevede, emsal alınan eşya Gümrük Yönetmeliğindeki tanımlara uygun
olmalıdır.
Konu ile ilgili olarak Danıştay 7. Dairesinin 2005/4295 E., 2006/2881
K. nolu kararında “… davalı
idarece, her ne kadar, kıymeti ek tahakkuka esas alınan eşyanın aynı eşya
olduğu ileri sürülmüş ise de; yukarıda sözü edilen düzenlemeler ile tespitlere
göre benzer eşya olduğu anlaşıldığından, aynı eşyanın satış bedeli yöntemi
uygulanmaksızın veya bu yöntemin uygulanmaması nedenleri ortaya konulmaksızın,
benzer eşyanın satış bedeli yöntemine geçilerek kıymet belirlenmesi suretiyle
ek tahakkuk yapılmasında hukuka uyarlık görülmemiştir.” denilmektedir.
7. 9.12.2002 tarihli 2002/38 sayılı
Genelge yürürlükten kaldırılmıştır.
Bilgi ve gereğini rica ederim.
Rıza Tuna TURAGAY
Bakan a.
Bakan Yardımcısı
Ek:
1- DTÖ Gümrük
Kıymeti Komitesi’nin 6.1 sayılı Kararı
2- DGÖ GKTK Örnek Olay (2 adet)
EK-1
KARAR 6.1
GÜMRÜK İDARELERİNİN BEYAN EDİLEN KIYMETİN
DOĞRULUĞUNDAN VEYA GERÇEKLİĞİNDEN ŞÜPHELENMESİNİ GEREKTİRECEK NEDENLER OLDUĞU
DURUMLAR
Gümrük Kıymeti Komitesi;
Satış bedelinin, GATT 1994`ün VII.nci
Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma (bundan böyle "Anlaşma"
olarak anılacaktır) kapsamında kıymetin birincil temeli olduğunu yeniden
onaylayarak;
Gümrük İdaresinin, tüccarlar tarafından
beyan edilen bir kıymeti desteklemek için sunulan bilgi veya belgelerin
doğruluğundan ve gerçekliğinden şüphelenmesini gerektirecek nedenler olduğu
durumları ele almasının gerekebileceğini kabul ederek,
Gümrük idarelerinin bu şekilde hareket
ederken tüccarların meşru ticari çıkarlarına zarar vermemesi gerektiğini vurgulayarak,
Anlaşma`nın 17`nci Maddesini, Anlaşma`nın
III nolu Eki`nde yer olan 6`ncı paragrafını ve Gümrük Kıymeti Teknik
Komitesi`nin ilgili kararlarını dikkate alarak,
Aşağıdaki şekilde karar almaktadır:
1. Herhangi bir beyanda bulunulduğunda ve
gümrük idaresinin bu beyanı desteklemek için sunulan bilgi veya belgelerin
doğruluğundan veya gerçekliğinden şüphelenmesini gerektirecek bir neden
olduğunda, gümrük idaresi ithalatçıdan beyan edilen değerin 8`inci Madde
hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş olan ve ithal edilen eşya için gerçekte
ödenen veya ödenecek toplam tutarı temsil ettiği konusunda, belgeler veya başka
kanıtlar da dahil olmak üzere daha fazla açıklama sunmasını isteyebilir. Gümrük
idaresi, daha fazla bilgi temin ettikten sonra veya herhangi bir cevap
verilmediğinde, beyan edilen değerin doğruluğundan veya gerçekliğinden makul
olarak şüphelenmeyi sürdürdüğü takdirde, 11`inci Madde hükümleri gözönünde
bulundurularak, ithal edilen eşyanın gümrük kıymetinin 1`inci Madde hükümleri
çerçevesinde tesbit edilemediği mütalaa edilebilir. Gümrük idaresi nihai karar
vermeden önce, sunulan bilgi veya belgelerin doğruluğundan veya gerçekliğinden
şüphelenme gerekçelerini, istenirse yazılı olarak, ithalatçıya bildirecek ve
ithalatçıya cevap vermesi için makul bir fırsat tanınacaktır. Nihai karar
alındığında, gümrük idaresi kararını ve gerekçelerini yanlı olarak ithalatçıya
bildirecektir.
2. Anlaşma uygulanırken herhangi bir
Üyenin bir başka Üyeye üzerinde mutabık kalınan şartlarla yardımcı olması
tamamen uygundur.
EK-2
ÖRNEK OLAY 13.1
Gümrük Kıymeti Komitesinin 6.1
Sayılı Kararının Uygulanması
Ticari Muameleye Ait Bulgular
1. I ithal
ülkesindeki ICO firması, X ihracat ülkesinden 2.000 adet tüketim eşyasını ithal
etmiştir. ICO ithalat beyannamesinde aşağıdaki şu bilgileri sunmuştur:
(i) X ihraç ülkesinde
bulunan XCO firması, eşyanın satıcısıdır.
(ii) İthal
eşyasının üreticisi M ülkesinde bulunan MCO firmasıdır.
(iii) Beyan
edilen kıymet, Anlaşmanın 1 inci Maddesinde belirtilen satış bedeline göre
tespit edilmiştir.
(iv) Madde
8.1’e göre fiyatta hiçbir düzeltmede bulunulmamıştır.
(v) Madde
15.4’ün hükümleri uyarınca, ICO, XCO ve MCO arasında bir münasebet yoktur.
(vi) Ticari
faturaya göre, ithal eşyasının birim fiyatı 9.30 birim fiyattır.( f.o.b kıymet)
(vii) Ödeme
nakit yapılmıştır.
2. Eşyanın
tesliminden sonra gümrük risk analiz sistemi, ICO’yu ithalat sonrası kontrol
için seçmiştir.
3. Sonradan
kontrol öncesinde, ithalatçı hakkında bilgi toplama sürecinin bir parçası
olarak, gümrük idaresi aynı eşyaya ait tüm ithalatları incelemiş ve aşağıdaki
bilgiye ulaşmıştır;
i. kıymeti belirlenmekte olan ithal eşyası ile
aynı veya yakın tarihte ithal edilmiş olan aynı eşyayı 9 alıcı satın almıştır.
ii. aynı
eşyanın gümrük kıymeti, satış bedeli yöntemine göre belirlenmiştir.
iii. aynı
eşyanın birim fiyatları 69.09 birim fiyat ile 85.00 (f.o.b) birim fiyat
arasında değişmektedir.
iv. her bir
ticari muamelede ithal edilen eşyanın miktarı ( 1.800 birim ile 2.300 birim
arasında) ICO ve XCO arasındaki işlemdeki miktar (2.000 birim) ile hemen hemen
aynıdır.
v. ithal
eşyasının 85.00 birim fiyat olduğu durum hariç olmak üzere, ithal edilen aynı
eşyalar için de ödeme nakit yapılmıştır.
4. Gümrük
idaresi, diğer ithalatçılar hakkında araştırma yapmış ve X ihraç ülkesinde
bulunan birçok tedarikçinin fiyat listesine ulaşmıştır. Bu listede yer alan
aynı eşyanın birim fiyatları satılan miktara göre, 80.00 birim fiyat ile 140.00
birim fiyat (f.o.b) arasında değişmektedir. I ülkesine ithal edilen tüm eşyanın
ana tedarikçilerinin X ihraç ülkesinde bulunmasına rağmen, eşyaların menşei M
ülkesidir.
5. I
ülkesinin gümrük idaresi ile X ve M ülkesinin gümrük idareleri arasında
karşılıklı idari yardım anlaşması bulunmamaktadır. Gümrük idaresi, tedarikçi
XCO ve üretici MCO’dan eşyanın fiyatını öğrenmek üzere bir talepte bulunmuştur.
Bir cevap alınamamıştır.
6. Gümrük
idareleri internet üzerinden tedarikçileri araştırmış ve ihraç perakende
fiyatları 123.99 ila 148.00 birim arasında değişen aynı eşya satışlarına dair
pek çok teklif bulmuştur.
7. Gümrük
idaresi, yukarıdaki bulgular ve özellikle düşük kıymet nedeniyle beyan edilen
satış bedelinin doğruluğu hakkında şüpheleri olduğunu ICO’ya yazılı olarak
bildirmiştir. Gümrük idaresi, fatura fiyatının ithal eşyası için gerçekte
ödenen veya ödenecek toplam fiyat olduğunu kanıtlayan; örneğin, ticari
yazışmalar türünde, ilave bilgi ve belge sunmasını ithalatçıdan istemiştir.
8. ICO
cevabında,
(i) ticari
muameleye ilişkin tüm unsurların, temin edilen ticari faturada ayrıntılı olarak
gösterildiğini;
(ii) ticari
muamelenin Anlaşmanın 1 inci Maddesinde belirtilen hiçbir özel koşula tabi
olmadığını;
(iii) ticari
muamelenin, XCO tarafından yapılan normal bir teklife dayandığını;
(iv) yazılı
bir satış sözleşmesi ve ticari yazışmaların bulunmadığını,
(v) satışın
telefon aracılığı ile yapıldığını belirtmiştir.
9. Gümrük
idaresi, ICO firmasının tesislerinde sonradan kontrol gerçekleştirmeye karar vermiştir.
İlk ziyarette, gümrük idaresi aşağıdaki şu bilgilere ulaşmıştır;
(i) XCO ile
bir ticari yazışma bulunmamaktadır.
(ii) ICO, I
ülkesindeki BCO’ya tüm eşyayı 281.00 birim fiyattan satmıştır.
(iii) muhasebe
kayıtları düzenli ve güncel değildir; ithal edilen söz konusu eşya için ödenen
miktarı kanıtlar nitelikte değildir.
10. Gümrük
idaresi, ICO firmasının muhasebe kayıtlarını güncellemesi ve düzenli bir hale
getirmesi için makul bir zaman tanımıştır. Kayıtlar gümrüğe sunulduktan sonra
yapılan kontrol sonucunda, eşya için Madde 8 uyarınca düzeltilmiş gerçekte
ödenen veya ödenecek fiyata ilişkin ilave bir bilgi bulunamamıştır. Eldeki tek
bilgi gümrük idaresine önceden temin edilen bilgiden ibarettir.
11. Yapılan
sonradan kontrol sonucunda, ICO firmasının bir çalışanının X ülkesine yaptığı
iş seyahati sırasında üçüncü kişiye kredi kartı ile yaptığı ödemenin muhasebe
kayıtlarına idari bir maliyet olarak geçtiği görülmüştür. İthalatçı, bu
ödemenin niteliğine ilişkin kabul edilebilir bir açıklama verememiştir. Bu
nedenle, eşyanın yurtiçinde satış fiyatının ithalatta beyan edilen fiyatından
daha yüksek olmasına rağmen kazanılan düşük kar ve kaydedilen idari giderlerin
miktarı hakkında şüphe uyanmıştır.
12. Gümrük
sonradan kontrol raporuna göre;
(i) ithalatçı
beyan edilen kıymetin, ithal eşyası için Madde 8’e göre düzeltilmiş gerçekte
ödenen veya ödenecek toplam fiyat olduğunu gösterecek ilave bilgi ve belge
sunamamıştır,
(ii) sonradan
kontrol herhangi yeni bir bilgi ortaya çıkaramamış ve gümrük idaresinin beyan
edilen satış bedelinin doğru ve gerçekliğine ilişkin şüphelerini
giderememiştir.
Gümrük Kıymetinin Tespiti
13. Gümrük
Kıymetinin esası, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, eşyanın ithal ülkesine
ihraç amacıyla satışında ortaya çıkan ve Madde 8’e göre düzeltmeleri yapılan
gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattır.
14. Gerçekte
ödenen veya ödenecek fiyat, Madde 1 hükümlerine göre kıymetin tespit edilmesini
engelleyecek koşul ya da edim konusu olmamalıdır.
15. Fiyat,
Kıymet Anlaşmasına göre düzeltmeleri yapılmış ve fatura üzerinde gösterilen
fiyat olabilir. Bu durumda ticari fatura, Anlaşmanın 17nci Maddesi saklı kalmak
kaydıyla, beyan edilen kıymetin doğru ve gerçekliği için yeterli kanıtı teşkil
edebilir.
16. Kıymet
Komitesinin 6.1 sayılı Kararına Göre; gümrük idaresi, beyan edilen kıymetin
doğruluğu ve gerçekliği hakkında şüpheleri varsa; beyan edilen kıymetin, 8 inci
Maddeye göre düzeltmeleri yapılmış, ithal eşyası için geçekte ödenen veya
ödenecek fiyat olduğunu gösteren ilave açıklama, bilgi ve belge sunmasını
ithalatçıdan isteyebilir.
17. Bu
örnekte, ithal eşyası için beyan edilen kıymetin, ithal eşyası ile aynı ya da
yakın tarihte 9 alıcı tarafından ithal edilen aynı eşyanın beyan edilen
kıymetlerinden önemli ölçüde düşük olması, gümrük idaresinin ticari faturada
yer alan söz konusu kıymetin doğruluğu ve gerçekliği hakkında şüphelenmesine
neden olmuştur. Bu yüzden, 6.1 sayılı Karar uyarınca gümrük idaresi, beyan
edilen kıymetin 8 inci Madde’ye göre düzetmeleri yapılmış, ithal eşyası için
gerçekte ödenen veya ödenecek toplam fiyat olduğunu ispatlayacak ilave kanıt
sunmasını ithalatçıdan talep etmiştir.
18. Bu gibi
durumlarda, Anlaşmada da vurgulandığı üzere, ithalatçı ve gümrük idaresi meşru
çıkarlarını zedelemeyecek çözümü bulmak amacıyla birbirleri arasındaki
işbirliği ve diyalogu geliştirmenin yollarını aramalıdır.
19. Anlaşmaya
göre; gümrük kıymeti tespit edilirken, özellikle satış bedelini oluşturacak
ödemeler ve harcamalar hakkında şüpheler varsa, gümrük idaresinin dikkate
alacağı belgelerin gerekli bilgiler bakımından eksik olmaması gerekir.
20. Özellikle,
6 sayılı Karara göre, ilave bilginin temin edilmesi ya da ilave bilgi talebine
bir cevap alınamaması durumunda gümrük idaresi; beyan edilen kıymetin doğruluğu
ve gerçekliği hakkında hala şüpheleri varsa, 11 inci Maddenin temyiz hükümleri
saklı kalmak üzere, ithal eşyasının gümrük kıymetinin 1 inci Madde hükümlerine
göre belirlenemeyeceğine karar verebilir. Ancak, gümrük idaresi son kararını
vermeden önce, verilen bilgi ve belgelerin doğruluğu ve gerçekliği hakkındaki
şüphesinin nedenlerini ithalatçıya, talep edilmesi halinde yazılı olarak
bildirir ve ithalatçıya cevap vermesi için makul bir süre tanınır.
21. Bu örnekte, eldeki veriler göz önüne
alınarak; (i) ithalatçı, beyan edilen kıymetin ithal eşyası için Madde 8’e göre
düzeltmeleri yapılmış gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat olduğuna dair ticari
faturadan başka hiçbir kanıt sunamamıştır ve (ii) sonradan kontrolü yapılan
muhasebe kayıtları soru işareti uyandıran bazı harcamalar ortaya çıkarmıştır.
Bu durumda, gümrük idaresi beyan edilen kıymetin doğruluğu ve gerçekliği
hakkındaki şüphelerini giderememiş ve bunun nedenine ilişkin olarak ithalatçıyı
bilgilendirmiştir.
Sonuç
22. 6.1
Sayılı Karar dikkate alınarak, gümrük idaresi ithal edilen eşyanın gümrük
kıymetinin 1 inci Madde’ye göre tespit edilemeyeceği kararını verebilir. Gümrük
idaresi bu kararını ve gerekçelerini yazılı olarak ithalatçıya bildirir.
23.Bu
örnekte gümrük kıymeti, Anlaşmanın 2 inci Maddesi hükümlerine göre tespit
edilmiştir.
***
ÖRNEK OLAY 13.2
DTÖ Kıymet Komitesi’nin 6.1 sayılı
Kararının Uygulanması
Satışın Unsurları
1. Y ülke
gümrük idaresi, X ülke menşeli vidaların 340 birim fiyat/MT ile 440 birim
fiyat/MT arasında değişen çok düşük kıymetlerle ithal edildiği şikayetini
almıştır. Vidaların üretildiği hammadde niteliğindeki çelik tel çubukların
uluslararası piyasadaki fiyatı 600 birim fiyat/MT ile 675 birim fiyat/MT
arasında değişmektedir. Çelik tel çubuğun ithalatçı ülke piyasasındaki fiyatı
ise yaklaşık 670 birim fiyat/MT’dir.
2. Şikayetçi,
vidaların gerçek ithal fiyatının 1.250 birim fiyat/MT olduğunu belirtmiştir.
Şikayetçi, ayrıca 350 birim fiyat/MT olarak beyan edilen vidaların gümrük
kıymetinin; aslında 750 birim fiyat/MT olarak hesaplandığı bir beyannamenin
kopyasını gümrük idaresine sunmuştur.
3. Y
ülkesinin gümrük idaresi, konuyla ilgili bilgi ve belgeleri incelemeye
başlamıştır. Vida hammaddesinin (çelik tel çubuk) uluslararası piyasadaki
fiyatı, söz konusu ithalatın cereyan ettiği dönemde sektöre ilişkin Londra’da
yayınlanan ünlü bir gazetede yer alan verilerin ve 675 birim fiyat/MT’den Y
ithal ülkesine ithal edilen çelik çubuklara ait kayıtların incelenmesi ile
araştırılmıştır. Vida ve çelik tel çubukların ihracatçı/üretici ülkesi aynı,
ancak üreticileri/ihracatçıları farklıdır.
4. Gümrük
idaresi, vidaların gümrük kıymetinin 750 birim fiyat/ M.T olarak hesaplandığı
bir ithalat beyannamesine rastlamıştır. Bu olayda gümrük kıymeti, ithal
ülkesindeki mevcut bilgilere dayanılarak, hesaplanmış gümrük kıymeti yöntemiyle
bulunmuştur. (Beyan sahibi tarafından 350 birim fiyat/M.T olarak beyan edilen
gümrük kıymeti, gümrük idaresince satış bedelini temsil etmediği gerekçesiyle
kabul edilmemiştir.)
5. Vida
ithalatına ilişkin 5 farklı beyanname bulunmuştur. Madde 13 uyarınca hesaplanan
geçici gümrük kıymetleri; 551 birim fiyat/M.T., 551 birim fiyat/M.T., 539 birim
fiyat/M.T., 541.3 birim fiyat/M.T. ve 565.7 birim fiyat/M.T.’dir. Bu
beyannameler, Gümrük Kıymeti ve Sonradan Kontrol Genel Müdürlüğüne
gönderilmiştir. Anılan Genel Müdürlük,
kıymet anlaşmazlıkları içeren ve taşra gümrük idareleri tarafından çözülemeyen
olaylara bakmaktadır.
6. Gümrük
idaresi, şikâyete konu ithalatlarla ilgili ithalatçılarla birçok toplantı
yapmış ve onlara beyan ettikleri kıymetin satış bedeli olduğunu ispatlamaları
için fırsat verilmiştir.
7. Beyan
edilen fiyatın, gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat olduğunu teyit etmek üzere;
pro-forma fatura, ticari fatura, sözleşme örnekleri, tahsilat makbuzları ve
satış işlemine ilişkin ilgili diğer belgeler ithalatçılardan talep edilmiştir.
Ancak, ithalatçılar sadece, ihracatçılar tarafından düzenlenen proforma ve
ticari faturaları sunabilmişlerdir. İthalatçılar, akreditif ödeme
yapmadıklarını söylemişler ancak eşya için herhangi bir yolla ödeme yapıldığına
dair bir belge gösterememişlerdir. İthalatçılar, eşya için yazılı bir satış
sözleşmesi bulunmadığını ve eşyanın ihracatçı ile yapılan sözlü bir anlaşma
üzerine ithal edildiğini ifade etmişlerdir.
8. Gümrük
idaresi, ithalatçıların muhasebe kayıtlarını da incelemiştir. Ancak, kayıtların
eşya için gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatı tevsik eder nitelikte olmadığı;
ithalatçıların ayrıntılı bir muhasebe ve evrak kaydı tutmadığı görülmüştür.
Gümrük idaresi ithal eşyası için ne ödemeye ilişkin bir kanıt bulabilmiş ne de
fiyata yapılması olası Madde 8.1 (b) kapsamı bir ilaveye ilişkin bilgi ve belge
bulabilmiştir.
Gümrük Kıymetinin Tespiti
Satış Bedeli Yöntemi:
9. Gümrük
kıymetinin ilk ve öncelikli esası satış bedelidir. Satış bedeli, eşyanın ithal
ülkesine ihraç amacıyla satışında ortaya çıkan ve Madde 8’e göre gerekli
düzeltmelerin yapıldığı gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattır.
10. Gerçekte
ödenen veya ödenecek fiyat, gümrük kıymetinin Madde 1’e göre tespit edilmesini
engelleyen herhangi bir koşul veya edim konusu olmamalıdır.
11. Gerçekte
ödenen veya ödenecek fiyat, fatura üzerinde yazan fiyat olabilir ve daha sonra
Anlaşmanın ilgili hükümlerince üzerinde düzeltme yapılabilir. Bu nedenle,
ticari fatura, Madde 17 hükümleri saklı kalmak kaydıyla, beyan edilen kıymetin
gerçek ve doğruluğu için yeterli kanıtı oluşturur. Madde 17, “Anlaşmada yer
alan hiçbir hüküm gümrük idaresinin, gümrük kıymetinin belirlenmesi ile ilgili
olarak ibraz edilen tutanak, belge veya beyannamenin gerçeklik veya doğruluğunu
araştırma hakkını sınırlamaz veya bu hakkı tartışma konusu haline getirecek
şekilde yorumlanamaz.” hükmüne amirdir.
12. Gümrük
Kıymeti Komitesi’nin 6.1 sayılı Karına göre, gümrük kıymetinin gerçeklik ve
doğruluğu hakkında şüphesi bulunan gümrük idaresi; beyan edilen kıymetin ithal
eşyası için gerçekte ödenen veya ödenecek 8 nci Madde hükümlerine göre
düzeltilmiş toplam tutarı temsil ettiğini göstermek üzere ithalatçıdan belge ve
diğer deliller de dahil ilave bilgi talebinde bulunabilir.
13. Mevcut
olayda, vidaların beyan edilen kıymeti, vida üretiminde kullanılan hammaddenin
uluslararası piyasa fiyatının önemli ölçüde altında olduğundan, gümrük
idaresinin ticari faturada yer alan söz konusu kıymetin gerçeklik ve doğruluğu
hakkında şüphelenmesi için nedenleri mevcuttur. Bu nedenle, 6.1 sayılı Karar
uyarınca, Gümrük idaresi, beyan edilen kıymetin ithal eşyası için gerçekte
ödenen veya ödenecek, 8 nci Madde hükümlerine göre düzeltilmiş toplam tutarı
temsil ettiğini göstermesi için ithalatçıdan ilave bilgi ve belge talep
etmiştir. İthalatçılara, ilave bilgi ve
belge sunmaları için pek çok fırsat verilmiş ancak ne sözleşmeye ne de ödemeye
ilişkin diğer bilgi ve belgeleri temin etmemişlerdir. Ayrıca, istişare
sırasında incelenen muhasebe kayıtlarının gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatı
destekler nitelikte bir bilgi içermediği anlaşılmıştır. Gümrük idaresinin beyan
edilen kıymetin doğruluğu ve gerçekliği hakkında şüphesi devam etmektedir.
14. Teknik
Komite, 6.1 sayılı Kararın nasıl uygulanması gerektiği konusunda “Gümrük Kıymet
Komitesinin 6.1 sayılı Kararı” başlıklı 13.1 sayılı Örnek Olayda yer verilen
prosedürleri de göz önünde bulundurarak bazı çalışmalarda bulunmuştur. Karar
6.1’e göre, ilave bilgi ve belgelerin sunulmasından sonra ya da hiçbir ilave
bilgi veya belgenin getirilmemesi halinde, gümrük idaresinin beyan edilen
kıymetin doğruluğu ve gerçekliği hakkında şüpheleri halen devam etmekte ise,
Madde 11 hükümleri saklı kalmak kaydıyla, ithal eşyasının gümrük kıymetinin
Madde 1’e göre belirlenemeyeceği varsayılabilir. Gümrük idaresi, nihai kararını
vermeden önce, kendisine sunulan bilgi ve belgelerin doğruluğu ve gerçekliği
hakkında şüphesinin nedenlerini, ithalatçıya,
talep edilmesi halinde, yazılı olarak bildirir ve ithalatçıya cevap
hakkı için makul bir süre verir.
15. Mevcut
olaydaki unsurları sıralamak gerekirse; (i) vidaların beyan edilen kıymeti
vidanın üretiminde kullanılan hammaddenin uluslararası piyasadaki fiyatından
önemli ölçüde daha düşüktür. (ii) ithalatçı, beyan edilen kıymetin Madde 8
uyarınca düzeltmeleri yapılmış gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat olduğunu
ispata dair proforma ve ticari fatura dışında ödemeye ilişkin bilgi ve belgeler
dahil hiçbir bilgi ve belge sunmamıştır ve (iii) ithalatçı ayrıntılı muhasebe
ve defter kayıtlarını tutmamış ve bunları gümrük idaresine sunmamıştır. Gümrük
idaresi beyan edilen kıymetin doğruluğu ve gerçekliği hakkındaki gerekçeli
şüphelerini korumuş ve gümrük kıymetinin Madde 1’e göre tespit edilemeyeceğine
karar vermiştir. Nihai kararını vermeden önce, kendine sunulan bilgi ve
belgelerin doğruluğu ve gerçekliği hakkındaki şüphelerinin gerekçelerini hem
yazılı olarak hem de yapılan istişareler sırasında ithalatçıya bildirmiştir.
Gümrük idaresi ithalatçıya cevap hakkı için fırsat tanımıştır.
16. Yukarıda
verilen bilgilerin ışığında, Madde 17, 6.1 sayılı Karar ve 13.1 sayılı Örnek
Olay göz önünde bulundurularak, beyan edilen kıymet gümrük idaresince
reddedilmiştir. Nihai karar verildiğinde, Gümrük idaresi, kararını ve
nedenlerini ithalatçılara yazılı olarak bildirmiştir. Madde 1’e göre satış
bedelinin reddinden sonra, gümrük kıymetinin Madde 2’den başlamak üzere devam
eden yöntemlere göre tespit edilmesi için çalışmalar başlatılmıştır.
Aynı veya Benzer Eşya Satış Bedeli
Yöntemi
17. Gümrük idaresi Madde 2 ve Madde 3’ün
uygulanması yöntemine geçmiştir. Gümrük idaresinin elinde aynı veya benzer
vidaların gümrük kıymetini 750 birim fiyat/M.T.’tan tespit ettiği bir örnek
olay olsa da, bu kıymet Madde 2 ve 3 için kullanılamamıştır çünkü söz konusu
kıymet aynı veya benzer eşyanın satış bedeli yöntemine göre değil, Madde 5’e
(hesaplanmış kıymet yöntemi) göre tespit edilmiştir. Madde 2 ve 3’e ilişkin
Yorum Notuna göre, Madde 2 ve 3 için kullanılabilecek kıymetler, ancak önceden
Madde 1’e göre satış bedeli yöntemi ile tespit edilmiş gümrük
kıymetleridir.
18. İthal
edilmiş vidalara ilişkin, gümrük idaresi tarafından Madde 13’e göre gümrük
kıymeti geçici olarak tespit edilmiş beş adet beyanname vardır. Bu geçici
kıymetlerin, aynı veya benzer eşya satış
bedeli yönteminin uygulanmasında kullanılabilmeleri mümkün değildir çünkü Madde
13, yalnızca gümrük kıymetinin tespitinin ertelenmesi gerektiği durumlarda,
yeterli miktarda teminat verilmesi karşılığında eşyanın gümrükten çekilmesine
olanak veren bir maddedir.
19. Aynı
veya benzer eşyanın satış bedeli mevcut olmadığından, ithal eşyasının gümrük
kıymeti Madde 2 ve 3’e göre tespit edilememiş ve Anlaşmaya göre bir sonraki
yönteme geçilmiştir.
Hesaplanmış Kıymet Yöntemi
20. Madde 1,
2 ve 3 hükümleri sırasıyla kullanıldıktan sonra, Madde 5’te yer alan
hesaplanmış kıymet yöntemine geçilmiştir.
Sonuç
21. 6.1
sayılı Karar uyarınca, gümrük kıymeti Madde 1’e göre tespit edilememiştir.