T.C.
TİCARET BAKANLIĞI
Gümrükler Genel Müdürlüğü
Sayı :E-96603261-010.05[GGM-TIR
İŞLEMLERİ]
Konu :Taşınan Eşyanın Gümrük Vergilerinin TIR Karnesi
Teminat Tutarını Aşması
10.02.2023 / 82504717
DAĞITIM YERLERİNE
1975 tarihli TIR
Sözleşmesi çerçevesinde yürütülen ve ülkemizin de uygulayıcısı olduğu TIR Sistemi,
ticarete konu eşyanın sınır geçişlerinin ve gümrük işlemlerinin mümkün
olduğunca hızlı ve kolay biçimde, herhangi bir ek teminat verilmeden
yapılabilmesine imkân sağlamaktadır. Ancak son dönemde Genel Müdürlüğümüze
intikal ettirilen olaylarda, taşınan eşyanın gümrük vergilerinin beher TIR
Karnesi başına teminat tutarı olan 100.000 Avro`nun üzerinde olması nedeniyle
gümrük idarelerince TIR Karnesi`nin kapatıldığı ve eşyanın transit beyannamesi
açılarak sevk edildiği bildirilmiştir.
TIR Sözleşmesi`nin 9
uncu maddesi "Bu maddenin birinci paragrafında belirtilen son
geçerlilik gününde veya bu günden önce hareket noktasındaki Gümrük idaresince
kabul edilen karne, varış noktasındaki Gümrük idaresinde TIR işlemi
sonuçlanıncaya kadar geçerlidir." hükmünü amirdir. TIR Karnesi muhteviyatı
eşyanın gümrük vergi ve resimlerinin 100.000 Avro`yu aşması durumunda TIR Karnesi`nin
kapatılarak yerine transit beyannamesi açılması uygulaması TIR Sözleşmesi
hükümleri ile çelişmektedir.
TIR Karnesi, TIR
Sistemi kapsamında taşınan eşya için uluslararası bir garantinin varlığını
ispat etmektedir. Makul bir gerekçe (karnenin sayfalarının bitmesi, geçerlilik
süresi dolmuş TIR Karnesi`nin hareket gümrük idaresince sehven kabul
edildiğinin tespiti vb.) olmadan, sadece TIR Karnesi muhteviyatı eşyanın gümrük
vergilerinin yüksek olması nedeniyle mevcut TIR Karnesi`nin kapatılması ve
yerine transit beyannamesi açılması, Sözleşmenin uluslararası taşımacılıktaki
idari formalitelerin basitleştirilmesi ve eşyanın taşınmasının
kolaylaştırılması amacına da uygun değildir.
Diğer taraftan,
Sözleşmenin 23 üncü maddesi;
"Gümrük
makamları, özel durumlar dışında,
- Karayolu
taşıtlarına, taşıt dizilerine veya konteynerlere kendi ülke toprakları
üzerinde, masrafları taşıyıcı tarafından ödenmek üzere, refakat edilmesini,
- Karayolu
taşıtlarının, taşıt dizilerinin veya konteynerlerin ve yüklerinin yol boyu
süresince muayene edilmesini,
talep
edemezler."
Bu maddenin
"Karayolu taşıtlarına refakat" başlıklı yorum notu;
"Sözleşmenin 23
üncü maddesi, sadece başka bir yolla gümrük mevzuatına uyulmasının sağlanamadığı
istisnai durumlarda refakat verilebileceğini belirtir. Refakate ilişkin karar
risk analizine dayalı olmalıdır. Gümrük makamları, özellikle, nakliyecinin eşya
ile birlikte taşıtı varış veya çıkış (yol boyu) gümrük idaresine sunmaması ve
eşyanın yasal olmayan bir biçimde serbest dolaşıma sokulması riskini analiz
etmelidir. Refakat kararı verilirken, gümrük makamlarının, diğerlerinin yanı
sıra aşağıdaki hususları da (özel bir sıralama olmaksızın) değerlendirmesi
tavsiye edilir.
- TIR karnesi
hamilinin, TIR rejiminden kendi isteğiyle çıkması veya ihraçlarına ilişkin
bilgiler de dahil olmak üzere, gerçekleştirdiği gümrük usulsüzlüklerine ilişkin
bilgi
- Taşıyıcının
itibarına ilişkin bilgi,
- Risk altındaki
ithal veya ihraç vergi ve resimleri tutarı,,
- Eşyanın menşei ve
güzergahı, ..."
Sözleşmenin 47 nci
maddesi;
"1. Bu Sözleşme
hükümleri ne kamu ahlakı, kamu güvenliği, hijyen veya kamu sağlığı ya da hayvan
veya bitki sağlığı amacıyla ulusal mevzuat kapsamında uygulanan kontrolleri ve
kısıtlamaları ne de bu mevzuat nedeniyle ödenmesi gereken vergi ve resimlerin
tahsilini engellemez.
2. Bu Sözleme
hükümleri, taşımacılığı düzenleyen diğer ulusal ve uluslararası hükümlerin uygulanmasını
engellemez."
Bu maddenin
"Ticaretin kolaylaştırılması ve gümrük kontrolleri" başlıklı yorum
notu;
"TIR Sözleşmesi
gümrük transit rejimini amaç edinen bir gümrük sözleşmesidir. 47 nci maddenin amacı
gümrük mevzuatı dışındaki ulusal mevzuata dayanan ilave kısıtlamalar ve
kontrollerin uygulanmasına izin vermektir. Bu nedenle, bu madde ilave gümrük
gerekliliklerine gerekçelendirmek için kullanılamaz.
47 nci maddenin 1
inci fıkrası uygulandığında, bu tür kısıtlamalar ve uygulamalar genellikle taşımacılar
için gecikmelere ve ilave masraflara neden olur. Bu dikkate alınarak, bu tür
kısıtlama ve kontroller asgari düzeyde tutulmalı ve bunları haklı kılacak
şartlar ya da gerçek risklerin olduğu durumlar ile sınırlandırılmalıdır."
Gümrük Genel Tebliği
(TIR İşlemleri) (Seri No:1)`nin "Memur refakati" başlıklı 55 inci
maddesi;
"(1) Taşınan
eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami teminat
tutarını aşmaması durumunda hiçbir şekilde memur refakati verilmez.
(2) Taşınan eşyanın
gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami teminat
tutarını aşması koşuluyla; kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat,
kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında
gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması hallerinde;
a) Öncelikle Araç
Takip Sisteminden yararlanılması yoluna gidilir. ATS cihazının bulunması halinde
hiçbir şekilde memur refakati verilemez.
b) İlgili gümrük
idaresinde ATS cihazının bulunmaması durumunda ise; müdür yardımcısının başkanlığında
en az üç kişiden oluşan komisyon tarafından gerekçeli bir karar alınmak ve bu
kararda ATS cihazının bulunmadığı da belirtilmek suretiyle memur refakati
verilebilir..." hükümlerini amirdir.
Bu çerçevede, TIR
Karnesi muhteviyatı eşyanın gümrük vergileri toplamının 100.000 Avro`yu aşması
halinde, mevcut TIR Karnesi`nin sonlandırılarak yerine transit beyannamesi
açılmasının Sözleşme hükümleri ve amacına uygun olmadığı da dikkate alınarak
taşımanın niteliği, taşınan eşyanın cinsi ve diğer risk unsurlarına bağlı
olarak gümrük idarelerince taşıta ATS cihazı takılması veya memur refakati verilmesi
gibi tedbirlerin öncelikli olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bilgi ve gereğini
rica ederim.
Mustafa
GÜMÜŞ
Bakan a.
Genel
Müdür
Dağıtım:
Tüm
Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri